
Już w 1872 Darwin napisał książkę „The Expression of the Emotions in Man and Animals” na temat wyrażeń ujawniających emocje u zwierząt i ludzi. Darwin badał wiele emocji jak złość, strach, determinację cierpienie czy wstyd i odpowiadające za nie mięśnie twarzy.
Każdy z nas usłyszał wyrażenie „i co się tak dziwisz” bez wypowiedzenia ani jednego słowa, albo znienawidzone do bólu „przestań robić głupie miny”. Kiedyś mogło nam to uratować życie. Dziś jest źródłem informacji, nieporozumień i emocji. Marszczenie nosa czy otwarcie szeroko oczu są wg Darwina efektem ewolucji, które to jeden osobnik mógł przekazać pozostałym członkom stada i ostrzec ich przed niebezpieczeństwem, pokazać strach, zdziwienie czy obrzydzenie, dając do zrozumienia, że to czego właśnie próbuje nie jest jadalne.
Badań wiele lat niedoceniano. Gwiazdą tego tematu został inny uczony.
Ale o nim za chwilę.
W 2009 roku ruszył na podbój amerykańskiego kina Dr. Lightman. Człowiek, który czytał myśli i odkrywał dusze. A tak naprawdę wykorzystywał wiedzę dotyczącą mikrowyrażeń. W serialu „Magia kłamstwa” (Lie to me) możemy dowiedzieć się podstaw dotyczących tego zagadnienia. Każdy człowiek, bez względu na płeć, wiek czy rasę, ma wbudowany system łączący emocję z danym wyrażeniem twarzy. Możemy uśmiechać się przy zjadaniu najgorszego posiłku życia, ale pozostałe mięśnie nie podzielą już tej opinii. Wyrażenie obrzydzenia jest jedną z typowych „ludzkich twarzy” którą kontroluje wg różnych źródeł od 40 do 50 mięśni.
Czytanie z twarzy nie jest przy tym nam obce. Przecież każdego dnia dziesiątki razy zajmujemy się tym tajemnym rytuałem. W końcu utrzymujemy relację z otoczeniem przez baczne obserwowanie naszych rozmówców. Jesteśmy w stanie odróżnić jego szczery uśmiech od przyklejonej do twarz sztuczności. W przypadku śmiechu sprawa jest o tyle prosta, że bardzo trudno zaktywizować mięśnie wokół oczu by naśladowały prawdziwą radość.
Mistrzem w tej dziedzinie nauki już od lat 60’ pozostaje wciąż Paul Ekman. W 1954 roku rozpoczął badania na temat mimiki i ruchów ciała. Napisał książkę, która wciąż jest źródłem wiedzy na temat emocji i mimiki. Facial Action Coding System (FACS) zawiera zestaw mięśni i, odpowiadającym im, emocji. Ekman pokazał, że emocje to mikrowyrażenia, czasem niedostrzegalne gołym okiem. Emocje, uznane za uniwersalne to: wściekłość, strach, obrzydzenie, szczęście, smutek i zdziwienie. Z pewnością jesteś w stanie odróżnić je na zdjęciach. Możesz spróbować tutaj, przy okazji zapoznając się z FACS.
Mimika jak się okazało, nie jest czymś nabytym, czego uczymy się obserwując ludzi w procesie dorastania, ale jest cechą wrodzoną. Świadczy o tym fakt, że można ją obserwować również u osób niewidomych i niemowląt. Nie mówię tutaj o objawach i kontrolowaniu emocji tylko i wyłącznie tej krótkiej reakcji jaka pojawia się na twarzy i może trwać zaledwie ułamek sekundy.
Przez wiele lat różnice kulturowe w tym temacie były bagatelizowane, a co najmniej umniejszany był ich wpływ na mikrowyrażenia. Przeprowadzane badania pokazywały, że ludzie ze wszystkich kultur byli w stanie nazwać widziane emocje u innych osób niezwiązanych z nimi w żaden sposób kulturowo. Dlatego zakładano, że emocje uniwersalne objawiają się tak samo w całej człowieczej populacji. Na szczęście takie tezy sprawdzane są więcej niż tylko raz. Podczas badań nad kulturalnymi różnicami okazało się jednak, że narody wschodnie jak chińczycy zwracają większą uwagę na oczy, podczas gdy oczy zachodu zwracają się na brwi i usta. Wskazywałoby to na to, że te części są dla nich bardziej żywe i istotniejsze przy rozpoznawaniu emocji. Patrząc na porównanie z badania można zaryzykować stwierdzenie, że najbardziej podobne wyrażenia dotyczą najbardziej skrajnych emocji czyli smutku i radości.
W ramach ćwiczenia zachęcam do posiedzenia w centrum handlowym lub restauracji i popodglądania twarzy i emocji. Oczywiście do badań zazwyczaj używane są kamery, dzięki czemu wyrażenia analizowane są w zasadzie klatka po klatce, ale oko można wyćwiczyć i osiągać również całkiem satysfakcjonujące wyniki.
Źródło:
- Darwin, C.R. Expression of the emotions
- Perception of Facial Expressions Differs Across Cultures
- Paul Ekman Group
- Wikipedia, hasło : Mimika
- Mesquita B., Walter R. Cultural differences in emotions: a context for interpreting emotional experiences